سلام

غزل

یکی از انواع بسیار مهم شعر فارسی «غزل» است. غزل در لغت عبارت است از حکایت جوانی و حدیث صحبت و عشق. گاهی غزل تنها حدیث عشق نیست و مضامین اخلاقی و حکمت و عرفان و قلندریات و مسائل سیاسی را نیز شامل می شود.

در اصطلاح ادبا، غزل چند بیت شعر است که بر یک وزن و قافیه سروده شود و حد معمول ابیات آن از 5 تا 12 بیت است.
البته گاهی شاعرانی تا 19 بیت و بیشتر هم سروده اند٬ اما به کمتر از 5 بیت معمولا غزل گفته نمی شود.

گاهی تخلص در بیت ماقبل آخر یا اواخر غزل آورده می شود و بیت یا ابیات آخر متمم و مکمل بیت قبل است:

به عشق روی تو اقرار می کند «سعدی»

همه جهان به در آیند گو به انکارم

کجا توانمت انکار دوستی کردن

که آب دیده گواهی دهد به اقرارم

گاهی در آخر غزل ابیاتی در مدح آمده است که در غزلیات حافظ معمولا تخلص همین مدح است:

نکته دانی بذله گو٬ چون «حافظ» شیرین سخن

مجلس افروزی جهان افروز چون حاجی قوام

هر که این عشرت نخواهد خوشدلی بر او تباه

وآنکه این مجلس نجوید زندگی بر وی حرام

گاهی مقطع غزل ارتباطی با مفاهیم اصلی غزل ندارد و مثلا مدح
یا خودستایی است:

شعر «حافظ» از زمان آدم اندر باغ خلد

دفتر نسرین و گل را زینت اوراق بود

تعداد ابیات غزل به ذوق و سلیقه شاعر بستگی دارد: غزلیات حافظ یکی دو بیت کوتاهتر از غزلیات سعدی است. وزن غزل بیشتر از اوزان دیگر گوشنواز است و وزنهای حماسی و رباعی و مثنوی متناسب غزل نیست.

بیت اول غزل مطلع نام دارد. گاهی بعضی غزلها دو تا سه مطلع دارند. آخرین بیت غزل را مقطع گویند که معمولا شاعر در آن «تخلص» یا نام اختصاصی ادبی خود را ذکر می کند. از دورۀ مغول به بعد ذکر نام معمول شد:

«حافظا» در کنج فقر و خلوت شبهای تار

تا بود وردت دعا و درس قرآن غم مخور